വാരാണസി

ശാശ്വതനഗരം (eternal city) എന്ന് റോമിനെ സൂചിപ്പിക്കാറുണ്ടെങ്കിലും ഇന്ത്യയിൽ ആ വിശേഷണത്തിന് അർഹയാകുന്നത് കാശിയെന്ന വാരാണസി തന്നെയാണ്. മൂവായിരം വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പുമുതലെങ്കിലും ജനിമൃതികളുടെ വരവുചെലവുകൾ ശരിപ്പെടുത്തുന്നതിനായി തീർത്ഥാടകർ അവിടെയെത്തിയിരുന്നു, ഇപ്പോഴും എത്തുന്നു. ഇനിയുമൊരായിരം കൊല്ലങ്ങൾ കഴിഞ്ഞാൽ ഒരുപക്ഷേ അപ്പോഴും. ഭാവിതലമുറയുടെ ഹിതങ്ങളെ നിസ്സാരവത്കരിച്ചുകൊണ്ടല്ല ഇതെഴുതുന്നത്. ആയിരം കൊല്ലം കൊണ്ടൊന്നും മരണത്തിന്റെ രഹസ്യങ്ങളെ മനുഷ്യൻ തിരിച്ചറിയാനിടയില്ല എന്ന ഉത്തമവിശ്വാസം കൊണ്ടാണ്. അന്നും ഒരു നചികേതസ്സ് ആകാംക്ഷയോടെയും തെല്ല് അക്ഷമയോടെയും ആ ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം തേടുന്നുണ്ടാവും. പ്രകൃതി അന്നും അതിനുത്തരം നൽകാൻ മടിച്ചുനിൽക്കും. 2002-ൽ പുറത്തുവന്ന എം. ടി. വാസുദേവൻ നായരുടെ ഏറ്റവും അവസാനത്തെ നോവലാണ് വാരണാസി. വാർദ്ധക്യത്തിലേക്കു കാലൂന്നിയ കോളേജ് അദ്ധ്യാപകനായ സുധാകരൻ മൂന്നു പതിറ്റാണ്ടുകൾക്കുമുമ്പ് വസിച്ചിരുന്ന വാരണാസിയിലേക്ക് തിരിച്ചെത്തുന്നതും ഏതാനും ദിവസങ്ങൾക്കുശേഷം ആ ജീവിതത്തിന്റെ കെട്ടുപാടുകളിൽനിന്ന് മുക്തി നേടി അടുത്ത ഇടത്താവളത്തിലേക്ക് പോകാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നതുമാണ് ഇതിലെ ഇതിവൃത്തം. മലയാളത്തിലായാലും ഇംഗ്ലീഷിലായാലും ആഖ്യായികാ (fiction) വിഭാഗത്തിൽപ്പെടുന്ന കൃതികൾ വളരെ വിരളമായേ ഇവിടെ വിശകലനം ചെയ്തിട്ടുള്ളൂ. അവതന്നെ മാറ്റിവെക്കാൻ തോന്നാത്ത വല്ല ത്രില്ലറുകളോ മറ്റോ ആയിരിക്കുകയും ചെയ്യും. ഫിക്ഷൻ നിരൂപണം ചെയ്യാനുള്ള ബൗദ്ധികമായ പ്രായപൂർത്തി കൈവന്നിട്ടില്ല എന്ന തോന്നലാണതിന്റെ കാരണം. ലൈബ്രറിയിൽനിന്ന് അടുത്ത സെറ്റ് പുസ്തകങ്ങൾ എടുക്കുന്നതിനിടയിൽ വന്ന അഞ്ചുദിവസത്തെ യാദൃശ്ചിക ഇടവേളയാണ് മുൻപ് വാങ്ങിവെച്ചിരുന്ന ഈ കൃതി വായിക്കാനിടയാക്കിയത്. വാരാണസി സന്ദർശിക്കുന്നതിനുമുമ്പേ അതിനെക്കുറിച്ചുള്ള രചനകൾ കഴിയാവുന്നത്ര വായിക്കണമെന്ന ആഗ്രഹം പുറമേയും.

വാരാണസി നഗരം ഈ നോവലിലെ നായകനോളം തന്നെ പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു കഥാപാത്രമാണ്. മരണം ഇവിടെ പേടിപ്പെടുത്തുന്ന ഒന്നല്ല. ഭാരതത്തിന്റെ എല്ലാ കോണുകളിൽനിന്നും സംസാരചക്രത്തിൽനിന്നുള്ള നിത്യമോചനം കാംക്ഷിച്ച് ആയിരങ്ങൾ ഈ നഗരത്തിലേക്കൊഴുകിയെത്തുന്നു. മറ്റെവിടെയും ആസന്നമരണനായ രോഗിപോലും ജീവിതത്തിന്റേതായ ഒരു ദിവസം കൂടി കൊതിക്കുമ്പോൾ ഇവിടെ എത്രയും നേരത്തേ കെട്ടുപാടുകളിൽനിന്ന് സ്വതന്ത്രരാവാനാണ്  അവർ ആഗ്രഹിക്കുന്നത്. ഹരിശ്ചന്ദ്രന്റെ കാലംതൊട്ടേ അണയാത്ത തീയും അതിനെ പരിപാലിക്കുന്ന ജാതിവിഭാഗങ്ങളും ഹൈന്ദവസമൂഹത്തിലെ ജാതിവ്യവസ്ഥയെത്തന്നെയാണ് ചോദ്യം ചെയ്യുന്നത്. നല്ല ജീവിതം കിട്ടാത്തവരാണ് ഭൂമിയിൽ അധികവും. അതുകൊണ്ടുതന്നെ നല്ല മരണമെങ്കിലും അവർ കാശിയിൽ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് അതിമോഹമാവില്ലല്ലോ. വാരണാസിയുടെ ആത്മാവാണ് ഗംഗാ നദി. അവൾ ഉണരുന്നതും ഉറങ്ങുന്നതും ആ നഗരത്തിന്റെ സമൂഹജീവിതത്തിന്റെ ഉയർച്ചതാഴ്ചകളുമായി അഭേദ്യമായി ബന്ധപ്പെട്ടുകൊണ്ടാണ്. അസിഘട്ടിലെ സൂര്യോദയത്തിന്റെ ഒരു മനോഹരമായ വാങ്മയദൃശ്യം ഈ കൃതിയിലുണ്ട്: "ആദ്യപ്രകാശത്തിന്റെ കുഞ്ഞിക്കൈകൾ തട്ടിവിളിക്കുന്നു,  അമ്മ (ഗംഗാ നദി) ഉണരുന്നു. അലകളിളകാൻ തുടങ്ങുന്നു. ഉടയാടകൾ ഒതുക്കുകയാണ്. തീരത്തുകിടക്കുന്ന തോണികളെ ഓളങ്ങൾ തട്ടിയുണർത്തുന്നു. ഗംഗാപുത്രന്മാർ ദിവസത്തിന്റെ തുടക്കമായെന്നറിഞ്ഞ് തോണി മാറ്റിക്കെട്ടുന്നു. ഘാട്ടിയകളുടെ കുടകൾ ഉയരുന്നു. ശീതളാദേവിയുടെ ക്ഷേത്രത്തിൽനിന്ന് മണിയടി കേൾക്കുന്നു". ആ ഘട്ടത്തിലാണ് കാശി വിട്ടുപോകുന്നില്ല എന്ന് ഒരു കഥാപാത്രം തീരുമാനമെടുക്കുന്നത്.

എം.ടിയുടെ കഥാപാത്രങ്ങളെ ഇത്രയും ജനകീയമാക്കിയത് അവർ പ്രേക്ഷകരുമായി പുലർത്തുന്ന തന്മയീഭാവം മൂലമാണെന്ന് ഒരഭിപ്രായമുണ്ട്. ഇത് എത്രത്തോളം ശരിയാണെന്നത് സംശയമുള്ള കാര്യമാണ്. കുടുംബപ്രാരാബ്ധങ്ങളുടെ വേവലാതികളില്ലാത്ത, നല്ല ധൈര്യമുള്ള ഒരു കൂട്ടം മനുഷ്യരെയാണ് എം.ടി തന്റെ കൃതികളിൽ വരച്ചിട്ടത്. കിട്ടിയ ഉദ്യോഗം ഉപേക്ഷിക്കാൻ മടിച്ച് ആയുഷ്കാലം അടിമജീവിതം നയിക്കുന്ന സാധാരണക്കാരല്ല അവർ. ഈ നോവലിലെ എല്ലാവരുംതന്നെ അവരുടെ ഹൃദയത്താൽ നയിക്കപ്പെടുന്നവരാണ്, തലച്ചോറിനാൽ അല്ല. സ്വതന്ത്രരതിയുടെ കടുംനിറങ്ങൾ വാരിയൊഴിക്കുന്നതിനും എം.ടി മടി കാണിക്കാറില്ലെന്ന വസ്തുത ഈ കൃതിയിലും സാധൂകരിക്കപ്പെടുന്നു. നായകകഥാപാത്രത്തിന്റേയും അയാളുടെ ഇണകളുടേയും പേരുകളിൽ മാത്രമേ ഭാരതീയത മുഴങ്ങുന്നുള്ളൂ. അവയുടെ പാത്രരചനയും കഥാഗതിയും ആവിഷ്കാരശൈലിയുമൊക്കെ തികഞ്ഞ പാശ്ചാത്യം തന്നെയാണ്. തന്റെ ലൈംഗികത സൃഷ്ടിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങളിൽനിന്ന് ഓടിയൊളിക്കാനായി വാരണാസിയിലെത്തുന്ന നായകൻ അയാളുടെ ഓട്ടം അവിടെയും നിർത്തുന്നില്ല. ഒടുവിൽ മൂന്നു പതിറ്റാണ്ടുകൾക്കുശേഷം അവസാനമെന്നോണം കാശിയിൽ അയാൾ മടങ്ങിയെത്തുമ്പോഴും അയാളുടെ മുൻകാല ഇണയെ എം.ടി യാദൃശ്ചികമെന്നോണം മുന്നിൽ കൊണ്ടുവന്നുനിർത്തുന്നുണ്ട്. കാലം ശരീരത്തിൽ വരുത്തിയ മാറ്റങ്ങൾ മൂലം അവൾ അയാളെ തിരിച്ചറിയാതിരിക്കുന്നുവെന്നതാണ് ഈ നോവലിനെ അല്പമെങ്കിലും ഹൃദയസ്പർശിയാക്കുന്നത്. കാശി ധർമ്മത്തിന്റെയും മോക്ഷത്തിന്റെയും മാത്രമല്ല, കാമത്തിന്റെയും നഗരമാണെന്ന് ഈ കൃതി പ്രസ്താവിക്കുന്നു.

ജീവിതത്തിന്റെ ചോദനകൾക്കുമപ്പുറം ആത്മാവിന്റെ യാത്രകളേയും ഈ കൃതി അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു. 'എങ്ങനെ ഞാനിവിടെ വന്നു' എന്ന് ഒരു കഥാപാത്രം ചോദിക്കുന്നത് തത്വചിന്താപരമായി ആലോചിച്ചാൽ സ്വന്തം അസ്തിത്വത്തിന്റെ ഉണ്മയിലേക്കൊരു വെളിച്ചം വീശലാണ്. ആർജ്ജിതപാപങ്ങളുടെ ഭാണ്ഡവും പേറി, മുജ്ജന്മസ്മരണകളില്ലാതെ ജന്മാന്തരയാത്രകൾ നടത്തുന്ന ആത്മാക്കളുടെ ഇടത്താവളം മാത്രമാണ് മനുഷ്യജീവിതം എന്ന ദർശനത്തെ സാക്ഷാൽക്കരിക്കുകയാണ് ഇതിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ. നായകനായ സുധാകരൻ ആത്മപിണ്ഡം അർപ്പിച്ച് ഈ ജന്മത്തിൽനിന്ന് ആത്മീയമായി വിടവാങ്ങുമ്പോൾ വാരണാസിയെ ഇടത്താവളം എന്നുതന്നെയാണ് വിളിക്കുന്നത്. ആ വിടവാങ്ങൽ നടന്നുകഴിഞ്ഞതുകൊണ്ടാവാം പഴയ നായികയെ വീണ്ടും കണ്ടുമുട്ടുമ്പോൾ തന്നെ തിരിച്ചറിയാതിരുന്ന അവളെ പറഞ്ഞുബോദ്ധ്യപ്പെടുത്താൻ മിനക്കെടാതെ ഒരപരിചിതനായി യാത്ര തുടരാൻ അയാൾ തയ്യാറാകുന്നത്.

ഗ്രന്ഥകാരന്റെ വരളുന്ന സർഗ്ഗവൈഭവവും ഈ നോവലിൽ വ്യക്തമാകുന്നു. 2002-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ഇതിലെ കഥ സമകാലികമാണെങ്കിലും അതിന്റെ കാതലായ സിംഹഭാഗവും മുപ്പതുവർഷം മുൻപത്തെ നായകന്റെ സ്മരണകളെയാണ് വിവരിക്കുന്നത്. 1960-70 കളിലെ യുവത്വത്തിന്റെ ബിംബങ്ങളും ആശയങ്ങളും തന്നെയേ എം.ടി.ക്ക് ഇപ്പോഴും പറയാനുള്ളൂ എന്നല്ലേ ഇതിന്റെ ധ്വനി? നമ്പൂതിരിയുടെ രേഖാചിത്രങ്ങൾ കൃതിക്ക് അനിതരസാധാരണമായ ആഴം നല്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും അടിസ്ഥാന കഥാതന്തുവിന്റെ ഉപരിപ്ലവത ആ ഉദ്യമത്തെ നിഷ്ഫലമാക്കുന്നു. വാരാണസിയെന്ന ഭാരതത്തിന്റെ സാംസ്കാരികപ്രതിഷ്ഠയെ വായനക്കാരനുമായി കുറച്ചൊന്ന് അടുപ്പിക്കുന്നതിൽ കൃതി വിജയിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്നത് തർക്കമറ്റ വസ്തുതയാണ്.

ഈ പുസ്തകം ശുപാർശ ചെയ്യുന്നു.

Book Review of 'Varanasi' by M T Vasudevan Nair

Publisher: Current Books, 2023 (First published 2002)

ISBN: 9788122613674

Pages: 177